Pogłębiona refleksja na temat sytuacji młodego pokolenia powinna uwzględniać jego stosunek do substancji psychoaktywnych. Problem ten rzutuje bowiem na jakość aktualnego życia młodych, jak również determinuje ich przyszłość.

Badania na temat używania alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną (ESPAD 2019), których celem jest przede wszystkim pomiar natężenia zjawiska używania przez młodzież substancji psychoaktywnych, ale także ocena czynników wpływających na rozpowszechnienie, dowodzą, że jest to problem powszechny. W badaniach wzięła udział młodzież ucząca się w wieku 15/16 i 17/18 lat.

Na czele listy popularności substancji psychoaktywnych króluje niezmiennie alkohol. 80,0% badanych 15/16-latków przynajmniej raz piło w ciągu swojego życia, a 17/18-latków aż 92,8%. Jak bardzo picie alkoholu wśród młodzieży jest rozpowszechnione, wskazują także wyniki mówiące, iż w czasie ostatnich 30 dni przed badaniem piło 46,7% młodszych i 76,1% starszych badanych. Młodzież najczęściej sięga po piwo i niestety często się upija. W czasie ostatnich 30 dni przed badaniem, chociaż raz upiło się 11,3% uczniów młodszych i 18,8% starszych. Picie napojów alkoholowych to problem zarówno wśród chłopców, jak i wśród dziewcząt – prawie w takiej samej skali.

Kolejnym problemem, chociaż już w mniejszym stopniu, jest palenie tytoniu. Chociaż raz w życiu paliło 49,9% młodszych badanych i 65,5% uczniów ze starszej grupy. W czasie ostatnich 30 dni przed badaniem paliło 23,0% uczniów z grupy młodszej i 35,5% ze starszej. I znowu – tak jak w przypadku alkoholu, nie ma tutaj jakichś większych różnic między chłopcami a dziewczętami.

Jeśli chodzi o przyjmowanie leków uspokajających lub nasennych bez przepisu lekarza, dotyczy to 15,1% uczniów młodszych i 18,3% starszych. Po leki częściej sięgają dziewczyny niż chłopcy.

Skala korzystania z nielegalnych substancji psychotropowych przez młodzież różni się znacznie od skali sięgania po legalne (alkohol, tytoń). Większość badanych nigdy substancji nielegalnych nie użyła. Wśród tych, którzy to robili, większość sięgała po marihuanę lub haszysz. Chociaż raz w ciągu całego życia używało tych substancji 21,4% młodszych uczniów i 37,0% starszych. Eksperymentowanie z substancjami nielegalnymi, jak i okazjonalne używanie jest bardziej rozpowszechnione wśród chłopców niż wśród dziewcząt.

Po nowe substancje psychoaktywne, czyli tzw. „dopalacze”, przynajmniej raz w życiu sięgnęło 5,2% młodszych badanych, a wśród starszych 5,3%. W czasie ostatnich 30 dni przed badaniem dopalaczy użyło 2,5% młodszych i 2,2% starszych badanych. Problem ten bardziej dotyczy chłopców niż dziewcząt.

Badani uczniowie potwierdzili wysoki poziom dostępności napojów alkoholowych. Spośród substancji nielegalnych najłatwiej mogą nabyć przetwory konopi. Najczęściej uczniom oferowane są napoje alkoholowe, a spośród substancji nielegalnych przetwory konopi oraz alkohol produkowany nielegalnie domowym sposobem.

Przedstawione wyniki badań wyraźnie mówią o dużej skali problemów związanych z używaniem przez młodzież substancji psychoaktywnych, zwłaszcza alkoholu. Fakt ten powinien mobilizować do działań profilaktycznych odpowiedzialnych za wychowanie rodziców, nauczycieli, wychowawców i duszpasterzy, a także instytucje samorządowe i państwowe. Warto tutaj podkreślić, że jednym z ważnych celów Narodowego Programu Trzeźwości, związanych ze zmianą zachowań, jest uzyskanie realnej abstynencji dzieci i młodzieży do 21 roku życia, osiągniętej przy aktywnym udziale odpowiednich grup dorosłych (rodzice, duszpasterze, nauczyciele, urzędnicy). NPT zwraca również uwagę na konieczność wzmocnienia prawa w zakresie respektowania ograniczeń dostępności napojów alkoholowych dla osób nieletnich i równoległego inwestowania w rozwój programów profilaktycznych, przygotowania nauczycieli do roli profilaktyka – tak, aby objąć różnymi formami pracy wszystkich młodych ludzi, proporcjonalnie do potrzeb i sytuacji rozwojowych. Ważne są też medialne kampanie edukacyjne skierowane do młodych oraz praca z rodzicami w kierunku podjęcia przez nich efektywnych zadań profilaktycznych.

Oskar J. Puszkiewicz ofm

Lektura:

Janusz Sierosławski, Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną. Raport z ogólnopolskich badań ankietowych zrealizowanych w 2019 r. Europejski Program Badań Ankietowych w Szkołach ESPAD, Warszawa 2020, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Instytut Psychiatrii I Neurologii;

Narodowy Program Trzeźwości, Katowice 2018, Wyd. Fundacji „Signum Magnum”.

Artykuł powstał w ramach Projektu WIEDZA – WYBÓR – WOLNOŚĆ.

Dofinansowano ze środków Fundacji ORLEN.